ÓÄÊ 341.23
ºñëàâ Áðåíüñê³, íàóêîâèé ñï³âðîá³òíèê
(ÂÌÓ â Îëüøòèí³, Ïîëüùà)
Artykuł przedstawia
zagadnienia z zakresu etyki w biznesie mających wpływ na
przestrzeganie praw człowieka w Unii Europejskiej. Jeśli etyka to
zespół zasad i norm określanych z moralnego punktu widzenia,
to z całą pewnością jej podstawą są normy
moralne, a nie normy prawne. Przy czym przedmiotem kodyfikacji spisanej w
sposób, co dobre, a co złe, może być zarówno norma
prawna, jak i norma moralna. Taki charakter może mieć jedynie etyka
normatywna. Etyka i ład gospodarczy determinują politykę i
kierunki kreacji zasad przestrzegania praw człowieka w Unii Europejskiej.
Choć wspólne zestawienie etyki i ładu gospodarczego w
konfrontacji z prawami człowieka mogą zdać się
nieracjonalne w swoich zależnościach, w istocie wzajemnie
determinują się w swojej korelacji. Uwarunkowania zachowań
podmiotów gry rynkowej na rynkach politycznych mogą być
analizowane w wielu zakresach przestrzennych, zarówno w skali lokalnej,
regionalnej, jak i w skali krajowej czy globalnej. W dużej mierze zasady
etyki i ładu gospodarczego są podyktowane prawami marketingu
politycznego. Wprawdzie niektórzy teoretycy przedmiotu wykluczają
możliwość stosowania marketingu politycznego w skali globalnej,
jednak procesy dokonujące się we współczesnym
świecie umożliwiają podejście, w którym globalna
filozofia działania również znajduje swoje uzasadnienie.
Słowa klucz: Unia
Europejska, polityka, etyka, gospodarka, globalizacja, prawa człowieka.
The article presents the
issues of business ethics affecting the observance of human rights in the
European Union. If ethics is a set of rules and standards determined from the
moral point of view, it certainly shall be based on moral norms rather than
legal standards. At the same codified written in a way that is good and what is
bad, it can be both a legal norm and moral norm: This character can only be normative ethics.
Ethics and economic order is determined by the policies and directions of the
creative principles of human rights in the European Union. Although the common
statement of ethics and economic order in the face of human rights can rely
irrational in their relationships, in fact, mutually determine in their
correlation. Determinants of behavior of market actors playing political
markets can be analyzed in many areas of space, both on a local, regional as
well as national or global scale: To a large extent, the rules of ethics and
economic order are dictated by the laws of political marketing. While some
theorists of course exclude the possibility of one hundred political marketing
on a global scale, but the processes taking place in the modern world provide
an approach in which the global philosophy of action is justified.
Key words: European Union,
politics, ethics, economy, globalization, human rights.
Ó ñòàòò³ éäåòüñÿ ïðî äîòðèìàííÿ åòèêè ó á³çíåñ³, ùî ìຠâïëèâ
íà äîòðèìàííÿ ïðàâ ëþäèíè ó
ªÑ. Ðîçãëÿäàºòüñÿ ïðè öüîìó ïîºäíàííÿ ÿê þðèäè÷íèõ íîðì, ùî â³äîáðàæåíî ó ïðàâ³, òàê ³ „íåïèñàíèõ çàêîí³â”
(íîðìàòèâíà åòèêà). Ïîêàçàíî âçàºìíó äåòåðì³íàö³þ åòèêè òà åêîíîì³÷íîãî ïîðÿäêó ùîäî ïîë³òèêè òà íàïðÿì³â òâîðåííÿ ïðèíöèï³â äîòðèìàííÿ ïðàâ ëþäèíè.
Êëþ÷îâ³ ñëîâà: ªâðîïåéñüêèé
Ñîþç, ïîë³òèêà, åòèêà, åêîíîì³êà, ïðàâà ëþäèíè.
Wprowadzenie. Uwarunkowania zachowań podmiotów gry rynkowej na rynkach
politycznych mogą być analizowane w wielu zakresach przestrzennych,
zarówno w skali lokalnej, regionalnej, jak i w skali krajowej czy
globalnej [15, s. 293]. W dużej mierze zasady
etyki i ładu gospodarczego są
podyktowane prawami marketingu politycznego. Wprawdzie niektórzy
teoretycy przedmiotu wykluczają możliwość stosowania
marketingu politycznego w skali globalnej, jednak procesy dokonujące
się we współczesnym świecie umożliwiają
podejście, w którym globalna filozofia działania
również znajduje swoje uzasadnienie. W skali globalnej analizie marketingowej
mogą podlegać rynki, poszczególne ich sektory, a także
pojedyncze elementy rynku, na przykład produkty, którymi w tym
ujęciu najczęściej są ponadnarodowe idee polityczne
(socjalizm, kapitalizm, globalizm, faszyzm, komunizm, fundamentalizm islamski).
W skali tej szczególnie atrakcyjna poznawczo może stać
się analiza sił konkurencyjnych w klasycznym układzie E. Portera,
uwzględniająca zagrożenia substytutami politycznymi,
siłę przetargową ugrupowań i silę przetargową
wyborców oraz zakładająca istnienie zagrożenia ze strony
nowych konkurentów w sektorze [8, s. 211]. Prawa człowieka są
przysługującymi człowiekowi szczególnego rodzaju prawami
podmiotowymi, a więc uprawnieniami o charakterze prawnym. Ten prawny
charakter praw człowieka decyduje o ich niezwykle doniosłej roli w
życiu społecznym [12, s. 18]. Niektóre problemy praw
człowieka pojawiają się w dyskusjach i współczesnych
koncepcjach. W totalitarnych i autorytarnych systemach politycznych pozbawiano
ludzi wolności w imię „wyższych wartości”, takich jak
naród, rasa, postęp, równość, oraz
niektórych praw człowieka – ekonomicznych, socjalnych. Wyznawcy prawa do rozwoju w krajach
słabiej rozwiniętych uważają, że należy
ograniczać swobody obywatelskie i polityczne w celu zapewnienia
rozwoju gospodarczego i eliminacji nędzy. Jednym z najbardziej spornych
problemów w obszarze praw człowieka jest dzisiaj status i znaczenie
praw naturalnych. Przedstawiciele myśli konserwatywnej twierdzą,
że prawa naturalne istnieją – ich minimalny katalog zawiera prawo do życia, wolności i
własności – i nadal stanowią niezbędny
fundament praw człowieka [10, s. 36-37].
Społeczne podstawowe prawa człowieka. Przez społecznie podstawowe prawo człowieka rozumie
się prawo, którego zaspokojenie jest konieczne do korzystania ze
wszystkich innych praw. Takie prawa zasługują na to, by nazywać
je „podstawowymi”, choć bowiem nie są ani bardziej wartościowe wewnętrznie,
ani bardziej satysfakcjonujące niż inne prawa człowieka, to
są środkiem do zaspokajania wszystkich praw, wobec czego w razie
konieczności trzeba je zaspokajać kosztem praw społecznie
nie-podstawowych. Społecznie podstawowe prawa człowieka to minimum
rozsądnych wymagań każdego w stosunku do reszty ludzkości.
Społecznie podstawowe prawa człowieka obejmują uprawnienia
dotyczące bezpieczeństwa – prawo do tego,
że cię nie zabiją, nie będą torturować, nie
napadną itd. – oraz
uprawnienia dotyczące utrzymania się przy życiu, do
których należą prawa do czystego powietrza i wody oraz prawo
do wystarczającego pożywienia, okrycia i schronienia. O takie prawa warto
walczyć. Zasługują one na podjęcie walki nie tylko przez
tych, którym ich się odmawia, ale i przez wszystkich nas,
jeżeli traktujemy poważnie zobowiązanie wynikające z
poszanowania praw człowieka (chociaż można dyskutować, jak
dalece to zobowiązanie wiąże „strony neutralne”). Intuicja
podpowiada mi, że każda proporcjonalna walka o społecznie podstawowe
prawa człowieka jest usprawiedliwiona, nawet wtedy, gdy godzi ona w
nie-podstawowe prawa innych ludzi. Wszelka napaść na prawa
człowieka jest wojną niesprawiedliwą, o
ile nie jest prowadzona w obronie społecznie podstawowych praw człowieka
[24, s. 211]. Z czysto metodologicznego punktu widzenia
problem związany z kwestią uniwersalności praw
człowieka można ująć następująco: albo
uznaje się, że prawa człowieka
dotyczą całej ludzkości i każdego człowieka z osobna,
a więc są obiektywne; albo
uznaje się, że prawa człowieka mogą odnosić się
tylko do danej kultury i przynależne są człowiekowi
należącemu do tej kultury, a więc są subiektywne. Prawa
człowieka nie są dzisiaj oddzielane jedynie od idei praw naturalnych.
Ważnym problemem we współczesnym dyskursie i praktyce praw
człowieka jest ich postępujące odrywanie się od
odpowiedzialności. Jednostka nabywa coraz to nowe wolności, lecz
odpowiedzialność za użytek, jaki z nich robi, coraz
częściej spada na społeczeństwo, które ma
obowiązek zajmować się „naprawą” zarówno samej
jednostki, jak i szkód powstałych ze sposobu, w jaki ona ze swej
wolności korzysta [18, s. 306].
Rosnąca bezkarność dotyczy także przestępstw
pospolitych oraz stanowiących pogwałcenie praw człowieka,
zwłaszcza prawa do życia, prawa do czci, do dobrego imienia, itp. [24, s. 37].
Etyka biznesu jako globalny ład
gospodarczy. Etykę i globalny
ład gospodarczy należy postrzegać również przez
pryzmat przedsiębiorczości. Obserwujemy w Polsce rosnące
zainteresowanie przedsiębiorstw projektami związanymi z
wdrażaniem programów etycznych i innych nowoczesnych
instrumentów realizacji zasad odpowiedzialnego biznesu na wszystkich
szczeblach zarządzania, od budowania misji i strategii firmy
poczynając [Gasparski, Lewicka-Strzałecka, Rok, Sulczewski, 2002, s.
18 i n.]. Większość
definicji odpowiedzialnego biznesu odchodzi od tradycyjnego określania
zadań stojących przed firmą, sprowadzających się
wyłącznie do wypracowywania - w sposób zgodny z przepisami
prawa - zysku czy też zwiększania wartości firmy. To podstawowe
zadanie nie jest oczywiście pomijane, ale wskazuje się na
różne elementy towarzyszące, konieczne do funkcjonowania i
rozwoju firmy na konkurencyjnym rynku. Dzięki temu zwraca się
uwagę na sposób postępowania w procesie osiągania zysku,
szczególnie wobec pracownic /pracowników, i efekty tego
postępowania, a jednocześnie poszerza się samo pojęcie
zysku, które nabiera wymiaru społecznego. Odpowiedzialny biznes to podejście strategiczne i długofalowe, oparte na zasadach
dialogu społecznego i poszukiwaniu rozwiązań korzystnych dla
wszystkich. W polskich przedsiębiorstwach najbardziej znane są
jednak te fragmenty strategii odpowiedzialności społecznej,
które dotyczą działalności filantropijnej, choć one
często nie przynoszą pozytywnego odzewu społecznego w szerszej
perspektywie.
Jeżeli przedsiębiorstwo poczuwa się do
odpowiedzialności za innych, to przede wszystkim szuka rozwiązań
systemowych, długofalowych. Możliwości jest wiele, ale
wszystkie powinny wynikać ze strategii rozwoju spółki [2, s. 21]. Coraz
częściej w przedsiębiorstwach podejmowane są działania
zmierzające do tego, by dbałości
o efektywność ekonomiczną towarzyszyła troska o
przestrzeganie zasad etycznych. Rośnie też świadomość
kadry kierowniczej o tym, że w swoich działaniach musi szanować
podstawowe prawa człowieka [13, s. 500].
Aktywne współtworzenie demokratycznego kapitalizmu -
szczególnie w obliczu wyzwań, jakie stawia przed nami proces
globalizacji - wymaga przede wszystkim tego, by uwzględniać jego
społeczne fundamenty. O bogactwie przedsiębiorstwa decydują nie
tylko środki produkcji, kapitał i dochody, ale w coraz większym
stopniu ludzie dysponujący niezbędną wiedzą; dlatego
ważne jest, by okazywać ludziom zaufanie, kształtować
mechanizmy premiujące innowacyjność, aktywność i
solidarność [16, s.
120]. Wpływ kadr na rozwój
przedsiębiorstwa można rozpatrywać w kontekście socjologii
pracy poprzez kreowanie kultury organizacji. Socjologia pracy, natomiast, jest
dziedziną socjologii, której zainteresowania skupiają się
na zagadnieniach dotyczących pracy [21, s. 141]. Socjologia pracy, jako nauka dostarcza nam szeregu
narzędzi, spojrzeń, pojęć i idei, teorii oraz badań
pomocnych w zrozumieniu wielości zagadnień związanych z
pracą oraz wszelkich związanych z nią działań
przejawiających się w szerszym kontekście ustaleń u
uwarunkowań socjalnych i kulturalnych [6, s. 23-25]. Słusznie uważa
się, że o przewadze konkurencyjnej decyduje dzisiaj jakość
zatrudnionych pracowników. Przedsiębiorstwa na wszelkie
możliwe sposoby starają się realizować efektywną
politykę personalną; zapominają jednak, niestety, o ostatnim
elemencie procesu rekrutacji, którym jest adaptacja społeczna i zawodowa pracownika. Nie zawsze sprawdza
się taktyka rzucenia pracowników na głęboką
wodę. Wielokrotnie można widzieć kompetentnych
pracowników, którzy poddają się, zanim ktoś poda
im pomocną dłoń. W niektórych firmach oczywiście
istnieją programy wspomagania procesu adaptacji nowego pracownika. Jednak
praktyka pokazuje, że są i takie organizacje, które nie tylko
nie ułatwiają startu nowemu pracownikowi, ale nawet zupełnie
nieświadomie, na różne sposoby, start ten utrudniają.
Tymczasem prawidłowa polityka kadrowa firmy
powinna zakładać, że każdy nowy pracownik czy też pracownik obejmujący nowe stanowisko
pracy musi zostać poddany specjalnie przygotowanemu procesowi adaptacyjnemu.
Nadrzędnym celem tego procesu powinno być nie tylko przekazanie
pracownikowi podstawowych informacji, niezbędnych do wykonywania
obowiązków, ale również pomoc w uchwyceniu i
zrozumieniu całościowe go obrazu funkcjonowania
przedsiębiorstwa, wraz z jego misją i wizją oraz
obowiązującymi normami i wartościami [23, s. 18] . Zrozumienie przedsiębiorstwa, w którym będzie pracowała
nowa osoba, pozwoli jej utożsamiać się z organizacją oraz
angażować się w sprawy formy, przyczyniając się do
rozwoju przedsiębiorstwa. Wszelkie strategie przedsiębiorstw w
zakresie polityki personalnej powstają na bazie zaleceń
prospołecznych Unii Europejskiej [15, s. 115]. O wartości zasobów można mówić
wtedy, gdy umożliwiają przedsiębiorstwu realizację
strategii, która poprawia wydajność i efektywność
przedsiębiorstwa, wspiera wykorzystywanie pojawiających się
rynkowych szans i/lub neutralizowanie potencjalnych zagrożeń.
Wartość kapitału ludzkiego, powinna być rozpatrywana w kontekście zdolności organizacji do
rozwiązywania dylematów strategicznych. Wartość
zasobów i zdolności pracowników są podstawowym
wewnętrznym źródłem przewagi konkurencyjnej
przedsiębiorstwa. Pracownicy mogą dodawać wartość do organizacji, jeśli potrafią
przyczyniać się do obniżania jej kosztów lub dostarczania
większych korzyści klientom. Wartość, o której mowa,
wpływa bezpośrednio na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa, a kryterium
wartości powinno być jednym z kluczowych determinant decyzji związanych z wyborem formy
pozyskiwania zasobów ludzkich [17, s. 67 i n.].
Przestrzeganie prawa jako podstawowe standardy etyczne w
biznesie. Przestrzeganie prawa jest
podstawowym standardem etycznym w biznesie, ale nie jest standardem jedynym. Prawa i mechanizmy rynkowe są
koniecznymi lecz nie wystarczającymi wskazówkami w
działalności gospodarczej. Wzrostowi efektywności może i
powinno towarzyszyć lepsze realizowanie celów społecznych.
Prowadzenie biznesu rzetelnie, uczciwie i z najwyższą
zgodnością słów i czynów daje przewagę,
jakiej nie można byłoby osiągnąć w inny sposób.
Z tego względu ważne jest wprowadzanie programów etycznych.
Efekty tych programów, inicjowanych w przedsiębiorstwach,
dotyczą wszystkich wpływają bowiem na wizerunek biznesu jako
całości [7, s. 18]. Kierunek zmian w zarządzaniu przedsiębiorstwem określa się terminem (z
ang.) Corporate Social Responsibility (CSR). Jego założeniem jest dobrowolne uwzględnianie przez
firmę interesów społecznych - dbanie o zasady etyczne, poszanowanie praw pracowników, ochrona środowiska. CSR nie jest
prawnym zobowiązaniem, ale dobrym obyczajem, normą kulturową. Prowadzenie
strategii odpowiedzialnego biznesu wpływa na wzrost zainteresowania
inwestorów, poprawia relacje ze społecznością
lokalną, pozwala na pozyskanie i utrzymanie pracowników. Przykładem
narzędzi wykorzystywanych w odpowiedzialnym biznesie są kampanie społeczne, programy etyczne dla
pracowników. Przedsiębiorstwa, które prowadzą
odpowiedzialny biznes dążą do ujęcia swojej filozofii
organizacyjnej w postaci
programów etycznych. Programy te określają
standardy podejmowania decyzji przez kadrę menedżerską,
funkcjonowania przedsiębiorstwa na rynku, zachowań pracowników
itp. [1, s. 131].
Z wykorzystaniem odpowiedzialnego biznesu oraz
programów etycznych, kojarzony jest kodeks etyczny.
Jest to dokument określający standardy postępowania
przedsiębiorstwa wobec klientów, kontrahentów,
konkurentów, pracowników i ich rodzin oraz wobec
społeczeństwa. Kodeks taki jest tworzony przez
przedsiębiorców na własny użytek, a jego zawartość
różni się w zależności
od typu przedsiębiorstwa. Kodeks zawiera wstęp, zasady ogólne,
zagadnienia szczegółowe, rozstrzyganie sporów i sankcje.
Wśród najczęściej spotykanych zagadnień można
wymienić: jakość i bezpieczeństwo wytwarzanych
wyrobów, sprzedawanych towarów, czy świadczonych usług,
bezpieczeństwo w miejscu
pracy, przestrzeganie prawa, konflikty interesów, redukcje zatrudnienia
i likwidacja działalności, system zawierania umów o
pracę, nagradzanie i karanie pracowników, zasady udostępniania
informacji, poufność, ochrona środowiska. Kodeks etyczny jest
bardzo ważnym dokumentem dotyczącym działalności
przedsiębiorstwa, narzędziem do budowania jego pozytywnego wizerunku
[1, s. 131].
Etyczne
postępowanie przedsiębiorstwa stanowi jego aktywa, buduje zaufanie
klientów, ufność inwestorów i dumę
pracowników. Wprawdzie bowiem podstawowym biznesem biznesu jest biznes,
to wolność uprawiania działalności gospodarczej połączona
być musi z odpowiedzialnością. Odpowiedzialność za to
co się czyni, zaczyna się w firmie, a jej najlepszym ujęciem
jest program etyczny. Amerykańska organizacja Business for Social Responsibility definiuje
Społeczną Odpowiedzialność Biznesu jako „koncepcję,
zgodnie z którą decyzje biznesowe uwzględniają wartości
etyczne, są zgodne z prawem i wyrażają szacunek dla ludzi i
środowiska naturalnego”. To także zobowiązanie do
transparentnego i etycznego prowadzenia działalności według
zasad zrównoważonego rozwoju. Społeczna
odpowiedzialność biznesu to rodzaj pewnej koncepcji, strategii
zarządzania bądź filozofii, która uwzględnia aspekty
społeczne, etyczne i ekologiczne w działalności gospodarczej
oraz w kontaktach z interesariuszami. Można stwierdzić, że CSR
to pewnego rodzaju wkład biznesu w realizację polityki zrównoważonego
rozwoju gospodarczego oraz taki sposób prowadzenia firmy, w
którym celem priorytetowym jest osiągnięcie równowagi
między jej efektywnością i dochodowością a interesem
społecznym. Są to działania dobrowolnie podejmowane przez
przedsiębiorstwo. Według normy ISO 26000, CSR to zobowiązanie
organizacji do włączania aspektów społecznych i
środowiskowych w proces podejmowania decyzji oraz wzięcie
odpowiedzialności za wpływ podejmowanych decyzji i aktywności na
społeczeństwo i środowisko. Komisja Europejska w 2011 roku
stwierdziła, że odpowiedzialny
biznes to odpowiedzialność przedsiębiorstw
za ich wpływ na społeczeństwo. CSR to filozofia obustronnych
korzyści zarówno dla firmy jak i społeczeństwa. Na rynku
polskim obserwuje się wzrost zainteresowania przedsiębiorstw
wdrażaniem koncepcji CSR do strategii działania. Przejawem
podejmowania tych działań jest tworzenie przez nie raportów
CSR [3, s. 73].
Postępowanie
etyczne w biznesie nie jest nową modą w zarządzaniu lecz
tendencją światową, której w Polsce zlekceważyć
nie można. Wprawdzie liczba programów i kodeksów etycznych w
przedsiębiorstwach funkcjonujących w naszym kraju ulega
zwiększeniu, to jednak daleko jest jej do przełomu w tej dziedzinie.
Transformacja gospodarcza nie skłoniła niestety sektora biznesu do
zatroszczenia się o infrastrukturę etyczną życia
gospodarczego. Wzrastająca rola biznesu sprawia jednak, że rosną
nie tylko możliwości przedsiębiorców, ale też
zwiększają się oczekiwania społeczne. Klienci, pracownicy,
partnerzy, stowarzyszenia praw człowieka, media, organizacje konsumenckie,
organizacje ekologiczne oraz inne organizacje pozarządowe, a także
studenci, którzy w przyszłości podejmą pracę w
firmach, domagają się tego, by firmy te czyniły więcej
niż tylko dostarczały miejsc pracy, więcej niż tylko
produkowały i sprzedawały to co wyprodukują, więcej
niż tylko tworzyły zysk [19, s. 104]. Ludzie oczekują, że
kultura przedsiębiorstwa i jego działanie będzie obejmować
także wrażliwość na wartości społeczne.[7, s. 18]. Wdrażanie projektów z
zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu wymaga dużego
zaangażowania kierownictwa i
pracowników firmy. Trudności sprawia wybór odpowiednich
narzędzi, procedur i wytycznych w stosunku do danej organizacji.
Świadczyć to może o występowaniu korelacji między
wartością przedsiębiorstwa a prowadzeniem tych działań
[3, s. 73]. Dlatego też często w tej sytuacji
zarządy spółek posługują się
przywództwem jako szczególnym stylem kierowania.
Przywództwo jest procesem ciągłym, charakteryzującym się
dużą dynamiką, którego motorem napędzającym
jest wizja przywódcy. Biorąc również pod uwagę,
że występuje ono jedynie wtedy, gdy ludzie celowo podejmują
próbę oddziaływania na innych, nie można traktować
przywództwa jako procesu epizodycznego. Przywódca powinien
zdać sobie sprawę i mocno zakorzenić w świadomości
fakt, że swoją osobą, zachowaniem stanowi przykład dla
innych i jednocześnie wzorzec do naśladowania. Błędy
przywódcy rzutują na zachowanie pozostałych uczestników
grupy, czy podwładnych pracowników. W przywództwie obecna
jest reguła pewnej wzajemności. Socjologowie i antropologowie
twierdzą, że reguła wzajemności jest jedną z
najbardziej rozpowszechnionych reguł postępowania w znanych nam
kulturach. Wymaga ona od człowieka, by za otrzymane od kogoś dobro
odwdzięczył się w ten sam sposób. Dzięki obligowaniu
odbiorcy do przyszłego odwdzięczenia się, reguła ta pozwala
jednostce na ofiarowanie innemu człowiekowi jakiegoś dobra bez ryzyka
jego bezpowrotnej utraty. Poczucie zobowiązania do przyszłego
odwdzięczenia się pozwala ludziom na inicjowanie rożnego rodzaju
łańcuchów wymiany, transakcji i związków,
które są ogólnie korzystne i dla nich, i dla
społeczeństwa jako całości [4, s. 63]. Człowiek przejmuje postawy życiowe, sposób
bycia, system wartości i przekonania ludzi, z którymi pozostaje w
nieustannym kontakcie. Jeżeli zamierza odnieść sukces,
nawiązuje relacje z osobami myślącymi pozytywnie. Spotyka
się z optymistami i ludźmi szczęśliwymi, świadomymi
swoich celów i ciągle się rozwijającymi. Unika natomiast
pesymistów, krytykantów i
wiecznie niezadowolonych [22, s. 62].
W ostatnich latach
coraz częściej dostrzegana jest tendencja podmiotów
gospodarczych do certyfikacji prowadzonej działalności. Dzisiejszy
rynek towarów i usług jest
rynkiem klienta – to on decyduje w głównej mierze o usługach,
z których korzysta i towarach, które kupuje, a ogromna
konkurencja powoduje, że firma chcąc utrzymać swoją
pozycję na rynku musi zmierzać do udoskonalania swojej oferty – w
głównej mierze przez stałe podnoszenie jakości.
Jednakże system zarządzania jakością nie stanowi
samoistnego elementu – funkcjonuje on w ramach danej organizacji kompleksowo,
będąc częścią przedsiębiorstwa, tworząc tzw.
kulturę korporacyjną. Pierwszy z etapów rozwoju kultury
organizacji jest wdrożenie systemu zarządzania jakością, a
kolejnym krokiem TQM. Priorytetem związanym z TQM jest przede wszystkim
uświadomienie potrzeby udoskonalenia systemu zarządzania
jakością [11, s. 19].
Obecnie głównym celem większości
firm jest walka o możliwie
najwyższą jakość produktu. Związane jest to z tym,
iż jakość produktu jest
jednym z najważniejszym kryteriów podlegających
wartościowaniu w procesie zakupu. Zachowania konsumentów wykazują ujednolicenie potrzeb i cech
jakościowych produktów. Oznacza to, że duże znaczenie nabierają
pozostałe czynniki , które mogą wywierać wpływ na klienta w dokonanych przez niego aktach
wyboru. Niezbędność ciągłego rozpoznawania tych
czynników, przy jednoczesnej coraz szerszej świadomości
potrzeby dominacji nad konkurentami na
wszelkich płaszczyznach
działalności przedsiębiorstwa, sprawiły że jakość jest postrzegana nie jako
cel, lecz jako sposób funkcjonowania całej organizacji. Takie
ujęcie problemu jakości doprowadziła do powstania koncepcji
Total Quality Management (powszechnie określanej w Polsce jako
zarządzanie przez jakość) [9, s. 83]. Zarządzanie przez jakość bardzo wykroczyło poza horyzont działań wchodzących w skład zarządzania
jakością. TQM jest sposobem zarządzania, który
zakłada podporządkowanie idei kompleksowej, totalnej jakości we
wszystkich podstawowych płaszczyznach funkcjonowania organizacji i w ten
sposób udoskonala jej efektywność. TQM angażuje cała
firmę , każdy wydział, każdą sferę działalności.
Można nawet powiedzieć , że ta filozofia wymaga
zaangażowania każdej pojedynczej
osoby na każdym poziomie struktury organizacyjnej. Efektywność
organizacji wymaga aby wszystkiej jej elementy funkcjonowały
spójnie. Podstawowym założeniem jest, to że każda
osoba i każde działanie ma
wpływ na jakość, bowiem doskonalenie jakości przy coraz
niższych kosztach można osiągnąć tylko wówczas,
gdy organizacja ma dobrych, zaangażowanych i zadowolonych
pracowników. Zanim można będzie zadowolić
zewnętrznych klientów, trzeba najpierw usunąć pewne
przeszkody, na jakie natrafiają klienci wewnętrzni (tj. pracownicy) i
stworzyć im niezbędne warunki wytwarzania i dostarczania
jakości. Jedną z takich przeszkód, które należy
usunąć z organizacji, jest
strach, a przykładem stworzenia odpowiednich warunków jest
szkolenie i doskonalenie zawodowe [5, s.
28].
Podsumowanie. Reasumując, naganne
zachowania w biznesie są pochodną tego, że nieetyczne zachowania
mają częstokroć charakter systemowy. Etyczni ludzie mogą
zejść na manowce pracując w złych organizacjach, natomiast
w organizacjach dobrych ludzie nawet o wątpliwej reputacji mogą
stać się lepszymi, albo przynajmniej być pod kontrolą.
Programy etyczne przyczyniają się do przeciwdziałania stratom
przedsiębiorstwa powodowanym przez nadszarpniętą reputację,
utratę zaufania i demoralizację personelu. Korupcja i oszustwa
stanowią obecnie większe zagrożenie niż kiedykolwiek
przedtem. Uważa się, że są one groźniejsze dla biznesu
niż konkurencja oraz niesprzyjające czynniki zewnętrzne, a to
dlatego, że są wewnętrznymi wrogami firm. Toczą one jak rak
tkankę firm niszcząc ich cały wcześniejszy dorobek.
Nieporozumieniem jest twierdzenie, że w dobie dekoniunktury nie stać
przedsiębiorstw na wprowadzanie etyki do biznesu i lobbingu. Wręcz
przeciwnie, wprowadzanie w Polsce zasad społecznej odpowiedzialności
w zarządzaniu, w tym programów etycznych jako części
nowoczesnych metod zarządzania, może pomóc naszej gospodarce w
spełnieniu standardów międzynarodowych, a tym samym
umożliwić trwałą obecność polskich
przedsiębiorstw na rynku.
BIBLIOGRAFIA
1.
Andrzejczak D., Mikina A., Rzeźnik B., Wajgner D.M.,
Podstawy działalności handlowej,
WSiP, Warszawa 2010.
2.
Bem E. (red.), Równość
inspiruje. Przewodnik dobrych praktyk: Firma równych szans,
UNDP Poland, Warszawa 2007.
3.
Bilińska-Reformat K., Wykorzystanie
koncepcji CSR w działalności handlu detalicznego, Handel
wewnętrzny, Tom 3, maj-czerwiec 2012.
4.
Cialdini R.B., Wywieranie
wpływu na ludzi, GWP, Gdańsk 2002.
5.
Dahlgaard J.J.,
Kristensen K., Kanji G.K., Podstawy zarządzania
jakością, PWN, Warszawa 2000.
6.
Dobrowolska D., Wartość pracy
dla jednostki w środowisku przemysłowym, Wrocław
1984.
7.
Gasparski W., Lewicka-Strzałecka A., Rok B.,
Sulczewski G., Etyka biznesu w zastosowaniach praktycznych:
inicjatywy, programy, kodeksy, Centrum Etyki Biznesu IFiS PAN &
WSPiZ, Warszawa 2002.
8.
Jaśniok M., Strategie marketingowe na
rynku politycznym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2007.
9.
Kraszewski R., TQM – Zarządzanie
przez jakość. Wybrane zagadnienia, TNOiK, Toruń 1999.
10. Kuźniar R., Prawa człowieka – prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe,
Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000
11. Łunarski J., Zarzadzanie jakoscia, standardy i zasady, Wydawnictwa
Naukowo-Techniczne, Warszawa 2008.
12. Motyka K. (red.), Prawa człowieka – wybór źródeł,
Oficyna Wydawnicza AD REM, Lublin 1996.
13. Niedziółka I., Ochrona praw konsumenta w kontekście zakazu stosowania
niedozwolonych postanowień umownych, [w:] Journal of Modern
Science 4/13/2012, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki
Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie Józefów
2012.
14. Oleksiuk A., Współczesne dylematy globalizacji, W: Syn
Ukrainy, Red S. Zlupek, Wydawnictwo Naukowe Narodowego Uniwersytetu Lwowskiego
im. Iwana Franko, Lwów 2006.
15. Oleksiuk A., Etyka w kontekście organizacyjnym,Zeszyt naukowy nr 36,
Wydawnictwo Narodowego Uniwersytetu Lwowskiego im. Iwana Franko, Lwów 2006.
16. Rozwadowska B., Public Relations
– teoria, praktyka, perspektywy, Wydawnictwo Studio
EMKA, Warszawa 2002.
17. Staniewski M.W., Zarządzanie zasobami ludzkimi a zarządzanie wiedzą
w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Vizja Press, Warszawa 2008.
18. Sitek
B., Konstytucyjne podstawy wolności
obrotu nieruchomościami. Studium prawno-porównawcze, [w:] Przemiany
doktrynalne i systemowe prawa publicznego, Studia dedykowane prof. Wincentemu
Bednarkowi, Olsztyn 2002.
19. Sitek M., Prawno-organizacyjne
ramy kultury mobilności w mieście, Journal of Modern Science 1.8.2011.
20. Śleszyńska E., Podstawy prawne działalności zawodowej zarządcy
nieruchomości w Polsce i w Unii Europejskiej, Wydawnictwo
Minigo, Kraków 2008.
21. Szjeniuk A., Kontrola
instrumentem bezpieczeństwa" [w] Journal of Modern Science nr 2/13/2012.
22. Tracy B., Milionerzy z wyboru, Wydawnictwo studio
Emka, Warszawa 2002.
23. Żarczyńska-Dobiesz
A., Adaptacja nowego pracownika do pracy w przedsiębiorstwie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2007.
24. Żuradzki T., Etyka wojny: antologia, PWN, Warszawa 2009.
Ðåöåíçåíò: ä. ³. í., ïðîô. Ñòðîíñüêèé Ã.É.