UDC 371.4 dr. Sławomir Śliwa
(Wyższa Szkoła Zarządzania
i Administracji w Opolu)
DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE
WOBEC DZIECI I MŁODZIEŻY W POLSKIM SYSTEMIE
OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZYM
Стаття присвячена проблематиці профілактичної
діяльності дітей та молоді в польській освітньо-виховній системі. На основі педагогічної теорії та практики описується зміст та організація роботи установ, які функціонують для запобігання девіантної поведінки, зокрема: шкіл, неурядових організацій, центрів денної підтримки, так званих «стрітворкерів». Проаналізовані зміст,
форми та методи профілактичної діяльності сприятимуть ефективній діяльності польської освітньо-виховної системи.
Ключові слова: профілактика;
девіантна поведінка; освітньо-виховна система,
неурядові організації,
учнівська молодь.
Статья посвящена проблематике профилактической
деятельности детей и молодежи в польской образовательно-воспитательной системе.
На основе педагогической теории и практики описывается содержание и организация
работы учреждений, которые функционируют для предотвращения девиантного
поведения, в частности: школ, неправительственных организаций, центров дневной
поддержки, так называемых «стритворкеров».
Проанализированы содержание, формы и методы
профилактической деятельности будут способствовать эффективной деятельности
польской образовательно-воспитательной системы.
Ключевые слова: профилактика; девиантное
поведение; образовательно-воспитательная система, неправительственные
организации, учащаяся молодежь.
This article concerns the
problems of influences prevention towards to children and youth in Polish
caring-educational system. Author going out from observations and connected
with prophylaxis nomenclature, which, describes
further the parts of chosen institution they act on thing prevention risky behaviours. To these institutions belong school,
non-governmental organizations, institutions of day
support as well as streetworkers. Only such system working
can be effective and contribute to elevation of efficiency of preventive
influences.
Keywords: prevention,
deviant behavior, education and educational system, students.
Wstęp. W obecnych czasach na co dzień słyszy się
o młodzieży, a nawet dzieciach popełniających
przestępstwa, wszczynających bójki, czy też
dokonujących makabrycznych morderstw. Geneza tych zachowań jest
różnorodna [6, s. 28]. Dlatego warto wcześniej oddziaływać na dzieci i
młodzież tworząc odpowiednie programy profilaktyczne.
Profilaktyka społeczna, pomimo tego, że
różnie jest pojmowana, w swoich założeniach ma na celu
redukcję lub eliminację czynników ryzyka oraz wzmacnianie
czynników chroniących. Założenie profilaktyki są
bardzo ważne, choć można by dyskutować czy aby realne. Bo
czy da się wyeliminować niektóre czynniki ryzyka?
Przykładowo Jaś zamieszkuje w środowisku, w którym
panuje bieda, bezrobocie, jego mieszkańcy nadużywają alkoholu i
przejawiają zachowania agresywne, a mama Jasia pracuje na dwóch
etatach, aby związać koniec z końcem. W takim przypadku redukcja
czynników ryzyka może okazać się bardzo ciężka,
a na pewno nie realna. Eliminacja byłaby możliwa wtedy, gdyby mama
Jasia i Jaś przenieśli się do innej dzielnicy. Ale czy w
takim wypadku jest możliwe skorzystanie ze strategii zmian
środowiskowych? Wydaje się to mało prawdopodobne. Jak
podkreśla Jerzy Szczerbiak życie współczesnej
młodzieży stało się bardziej dorosłe, pełne
nietypowych dla nich problemów. Zmiana systemu wartości
doprowadziła do wyrównania norm prawnych, moralnych,
społecznych. Brak u młodych ludzi konstruktywnych
umiejętności komunikacyjnych, ogólnych podstawowych zasad
zrozumienia społecznych procesów i zjawisk prowadzi do konfliktu,
stresu, nieodpowiedniego zachowania społecznego, a w konsekwencji do
„ucieczki od rzeczywistości” w narkomanię, alkoholizm oraz świat
wirtualny [11, s. 362].
Dlatego też system wsparcia dzieci i
młodzieży powinien skupiać wokół siebie instytucje i
placówki różnego typu, które mogą
przeciwdziałać niepożądanym zrachowaniom wśród
dzieci i młodzieży, a przede wszystkim wspierać je.
Działania profilaktyczne w tych instytucjach powinny przede wszystkim
skupiać się na strategiach edukacyjnych oraz alternatywnych.
Ważne jest, aby dzieci i młodzież, które mogą
korzystać z tego wsparcia czuły się bezpieczne, były
akceptowane i mogły kształtować swoje umiejętności
oraz rozwijać zainteresowania.
Profilaktyka wobec dzieci i młodzieży
realizowana jest w polskim systemie opiekuńczo-wychowawczym przede
wszystkim przez szkoły, placówki wsparcia dziennego, oraz liczne
stowarzyszenia oraz organizacje pozarządowe, a nawet coraz
częściej przez pedagogów ulicy.
Kilka słów o
profilaktyce. Profilaktyka pojmowana jest jako
kompleksowa interwencja kompensująca niedostatki wychowania,
obejmująca równolegle trzy nurty działania:
• wspomaganie dziecka w radzeniu sobie z
trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i
zdrowemu życiu,
• ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka,
które zaburzają prawidłowy rozwój
i dezorganizują zdrowy styl życia,
• inicjowanie i wzmacnianie czynników
chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i
zdrowemu życiu [7, s. 12].
Jak we wstępie wspomniano najtrudniej jest
ograniczać i likwidować czynniki ryzyka. Dlatego profilaktyka powinna
przede wszystkim skupiać się na kształtowaniu kompetencji
społecznych dzieci i młodzieży, zapewnieniu podstawowych potrzeb
psychologicznych oraz rozwijaniu zainteresowań. Działania
profilaktyczne powinny przede wszystkim wykorzystywać strategie edukacyjne
oraz działań alternatywnych. Kształtowanie kompetencji
społecznych, emocjonalnych oraz rozwój zainteresowań, przy ciągłym
dbaniu o zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, akceptacji,
miłości, przynależności powinny być domeną
oddziaływań profilaktycznych. Jak wynika z doświadczenia,
strategie informacyjne, które związane są z przekazywaniem
wiedzy o skutkach zachowań ryzykownych nie są skuteczne.
Ponadto, aby profilaktyka była skuteczna trzeba
pamiętać o tym do kogo jest adresowana, jakie zawiera treści
oraz w jakich formach jest przekazywana. I tak treści dotyczące
substancji psychoaktywnych są potrzebne dla dorosłych tj. rodziców
i nauczycieli, lecz nie dla dzieci i młodzieży. Przekazywanie takich
informacji może posłużyć jako swoisty instruktarz i
zachęta do sięgania po takie środki. Należy także
pamiętać, że w zależności od adresatów
należy wybierać także formy przekazu. Raczej powinny być
one aktywizujące, szczególnie dla młodych ludzi, a nie w
formie biernego przekazu. Taka forma z pewnością jest bardziej
odpowiednia do starszych odbiorców programów profilaktycznych.
Przy konstruowaniu programów warto wziąć pod uwagę
diagnozę, która musi poprzedzać wszystkie takie działania.
Diagnoza powinna dotyczyć jednostki, grupy społecznej oraz
środowiska, w którym planowane są oddziaływania.
Uzależniona ona będzie od poziomów profilaktyki.
Profilaktyka uniwersalna adresowana jest do całej
niezdiazgnozowanej populacji i jej podgrup (np. dzieci, młodzieży).
Celem jest redukcja czynników ryzyka, ograniczanie inicjacji w zakresie
różnych zachowań ryzykownych i zapobieganie owym przypadkom.
Główne działania to dostarczenie wiedzy i uczenie
najważniejszych umiejętności psychologicznych i
społecznych, niezbędnych do zapobiegania problemom. Profilaktyka
selektywna odnosi się już do grup zwiększonego ryzyka,
które z uwagi na szczególne warunki życiowe podlegają
działaniu licznych czynników ryzyka i są bardziej
zagrożone występowaniem problemów i zaburzeń (np. dzieci
alkoholików, dzieci z domów dziecka, dzieci przysposobione,
uczniowie z problemami szkolnymi itp.). Celem jest opóźnianie
inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych.
Główne działania podobne są do działań w
profilaktyce uniwersalnej, lecz uwzględniają specyfikę potrzeb i
problemów danej podgrupy. Natomiast profilaktyka wskazująca
kierowana jest do tych jednostek z grup zwiększonego ryzyka, u
których występują wczesne objawy dysfunkcji tj.
różne niepokojące zachowania (np. częste wagary, okresowe
upijanie się) i sygnały, które świadczą o pojawianiu
się już poważniejszych problemów związanych z
zachowaniem (np. kłopoty z policją, w domu). Celem jest ograniczenie
czasu trwania dysfunkcji. Główne działania to indywidualna
diagnoza przyczyn oraz interwencja, także w środowisku rodzinnym. Nie
jest to jednak jeszcze terapia [12, s. 38-39].
Szkoła jako realizator
działań profilaktycznych. Profilaktyka
w szkole obwarowana jest szeregiem ustaw i rozporządzeń. Szkoły
w myśl Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
mają za zadanie zapewnienie dzieciom i młodzieży
kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej [16].
Profilaktyka w szkole powinna znaleźć się
w opracowanym przez placówkę Szkolnym Programie Profilaktyki (dalej
SPP) [7, s. 31]. SPP to „projekt systemowych
rozwiązań w środowisku szkolnym, uzupełniających
wychowanie i ukierunkowanych na: wspomaganie ucznia w radzeniu sobie z
trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu
życiu; ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka (jednostkowych,
rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych),
które zaburzają prawidłowy rozwój ucznia i
dezorganizują jego zdrowy styl życia; inicjowanie i wzmacnianie
czynników chroniących (jednostkowych, rodzinnych,
rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które
sprzyjają prawidłowemu rozwojowi ucznia i jego zdrowemu życiu” [5, s. 33].
Profilaktyka w szkole to proces wspomagania ucznia w
radzeniu sobie z trudnościami, które mogą zagrażać
prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, a także ograniczanie
i likwidowanie czynników, które zaburzają
prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowe życie oraz
wprowadzanie i rozwijanie czynników, które sprzyjają
prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu. W
odniesieniu do dzieci i młodzieży
działania profilaktyczne
powinny:
· wynikać ze
świadomości zagrożeń prawidłowego procesu
wychowawczego;
· dotyczyć zarówno
wychowanka, wychowawców i innych osób znaczących;
· toczyć się na
różnych poziomach;
· uwzględniać różnorodne strategie;
· obejmować działania ewaluacyjne.
Nawiązując do typologii zaproponowanej we
wcześniejszej części artykułu zakłada się,
że profilaktyka uniwersalna będzie dotyczyć realizacji szkolnych
programów profilaktycznych związanych z kształtowanie
umiejętności społecznych i emocjonalnych oraz dbaniem o dobry
klimat szkoły. Na klimat ten będą się składać
m.in. relacje interpersonalne między nauczycielami i uczniami,
uczestniczenie rodziców w życiu szkoły, ustalenie norm i zasad
obowiązujących w szkole, wspierająca współpraca, a
także udział uczniów w podejmowaniu decyzji. W obszarze
działań wobec uczniów z grup zwiększonego ryzyka
profilaktyka w szkole będzie sprowadzać się do
zajęć wyrównawczych, kontaktów indywidualnych
z pedagogiem szkolnym oraz organizowania zajęć socjoterapeutycznych,
a także pracy z rodzicami dzieci i młodzieży.
Natomiast wobec uczniów z grup wysokiego ryzyka powinna być
podejmowana indywidualna interwencja oraz współpraca z poradniami
psychologiczno-pedagogicznymi lub poradniami zdrowia psychicznego [3, s. 113-114].
Placówka wsparcia
dziennego jako realizator działań profilaktycznych. Placówki wsparcia dziennego działają w
oparciu o ustawę z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i pieczy
zastępczej. W myśl jej placówka wsparcia dziennego
współpracuje z rodzicami lub opiekunami dziecka, a także z
placówkami oświatowymi i podmiotami leczniczymi. Pobyt dziecka
w takiej placówce jest nieodpłatny i dobrowolny, chyba że do
placówki skieruje je sąd. Placówka
wsparcia dziennego może być prowadzona w formie:
· opiekuńczej, w tym
kół zainteresowań, świetlic, klubów i ognisk
wychowawczych;
·
specjalistycznej;
· pracy podwórkowej
realizowanej przez wychowawcę [17].
Placówka wsparcia dziennego prowadzona w formie
opiekuńczej zapewnia dziecku opiekę i wychowanie, pomoc w nauce,
organizację czasu wolnego, zabawę i zajęcia sportowe oraz
rozwój zainteresowań. Placówka wsparcia dziennego prowadzona
w formie specjalistycznej w szczególności organizuje zajęcia
socjoterapeutyczne, terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne logopedyczne.
Realizuje indywidualny program korekcyjny, program psychokorekcyjny lub
psychoprofilaktyczny, w szczególności terapię
pedagogiczną, psychologiczną i socjoterapię. Placówka
wsparcia dziennego prowadzona w formie pracy podwórkowej realizuje
działania animacyjne i socjoterapeutyczne.
Placówki wsparcia dziennego
to po przekształceniu przede wszytskim dawne świetlice
środowiskowe. Są to placówki, które są w
najbliższym otoczeniu dziecka i posiadają możliwość
stałego wglądu w jego sytuację rodzinną. Dzięki
diagnozie środowiska rodzinnego istnieje możliwość
podjęcia odpowiednich działań interwencyjnych. Praca
socjalno-wychowawcza świetlic środowiskowych realizowana jest przede
wszystkim wobec dziecka. Może ona polegać
na:
· udzielaniu pomocy w kryzysach
szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych,
· prowadzeniu zajęć
socjoterapeutycznych z dziećmi, które wykazują zaburzenia
zachowania,
· organizowaniu pomocy w nauce
oraz prowadzeniu zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla dzieci z
trudnościami w nauce,
· realizowaniu indywidualnych programów
korekcyjnych,
· organizowaniu
działań o charakterze kulturalnym,
· organizowaniu pomocy socjalnej
i dożywiania,
· organizacji czasu wolnego,
rozwijanie zainteresowań, organizacji zabaw oraz zajęć
sportowych,
· stałej
współpracy pedagoga lub pracownika socjalnego głównie z
ośrodkiem pomocy społecznej szkołą i sądem [4, s. 224-225].
Świetlica środowiskowa (placówka
wsparcia dziennego) dzięki doskonałemu usytuowaniu w samym centrum
środowiska lokalnego daje możliwość stałej
współpracy z ośrodkiem pomocy społecznej, centrum
pomocy rodzinie, poradnią psychologiczno-pedagogiczną, sądem
oraz wieloma innymi instytucjami działającymi w środowisku
lokalnym, w tym także z wolontariuszami. Ma możliwość
niesienia profesjonalnej pomocy zarówno dziecku, jak i jego rodzinie.
Organizacje pożytku
publicznego i liderzy młodzieżowi jako realizator działań
profilaktycznych. Organizacje pożytku publicznego
działają w oparciu o ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r.
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W
myśl tej ustawy zajmują się:
· pomocą
społeczną, w tym pomocą rodzinom i osobom w trudnej sytuacji
życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób,
· działalnością
na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym,
· działalnością charytatywną,
· ochroną i promocją
zdrowia,
· nauką, szkolnictwem
wyższym, edukacją, oświatą i wychowaniem,
· promocją i organizacją
wolontariatu,
· działalnością
na rzecz rodzin, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony
praw dziecka,
· czy też
przeciwdziałaniem uzależnieniom i patologiom społecznym [15].
Zaznaczyć
trzeba jednak, że jedynie 7% organizacji pozarządowych w Polsce
zajmuje się usługami socjalnymi i pomocą socjalną, a
wychowaniem i edukacją – 15% [10].
Bardzo
ważną rzeczą jest korzystanie z pomocy wolontariuszy w
organizacjach pozarządowych. Szczególną rolę
odgrywają oni w profilaktyce rówieśniczej. Polega ona na pracy
młodych osób, nie będących profesjonalistami, z innymi
młodymi osobami.
Profilaktyka rówieśnicza lansuje tzw.
liderów młodzieżowych, czyli młodych ludzi
cieszących się autorytetem i silną pozycją w grupie
rówieśniczej. Są oni autentyczni i spontaniczni przez co praca
ich jest wysoce ceniona. Osoby te kwestionują destrukcyjne normy,
starając się wprowadzić przykładne wzory spędzania
czasu wolnego i sposobu na życie bez sięgania po środki
psychoaktywne. Są to osoby zwane pozytywnymi liderami [12, s. 58-59].
Pozytywni liderzy grup rówieśniczych nie
tylko pokazują swoim rówieśnikom jak można oprzeć się
negatywnym wzorcom płynącym ze środowiska, postępować
zgodnie z samym sobą, przestrzegać norm istniejących w
społeczeństwie, spędzać atrakcyjnie wolny czas, czy
też dobrze bawić się bez pomocy różnych używek.
Tacy liderzy młodzieżowi to osoby, które dążą
do swojego rozwoju w trakcie pracy z innymi. Aby móc coraz lepiej
działać i mieć coraz więcej kompetencji społecznych i
emocjonalnych pracują oni nad swoim rozwojem, a także
zachęcają innych młodych ludzi do pracy nad sobą.
Bycie liderem
młodzieżowym pozwala na rozwój posiadanych
umiejętności, zdobywania nowych doświadczeń, rozwój
kompetencji społecznych i emocjonalnych, nawiązanie nowych
znajomości, sensowne wykorzystanie czasu wolnego, usamodzielnienie
się, zaspokojenie potrzeby kontaktowania się z rówieśnikami,
pokonanie swoich barier, rozwój sfery wiedzy, większy poziom
zaangażowania się w pomaganie, zdobycie umiejętności
współodczuwania i przeżywania, zaangażowanie w
działania prozdrowotne i prospołeczne, utrwalenie normatywnych
postaw, doświadczenie pracy bezpośredniej z drugim
człowiekiem, doświadczenie odpowiedzialności, doświadczenie
bycia autorytetem, bycie kimś ważnym, bycie cenionym przez innych,
sprawdzenie siebie, uzyskania poczucia satysfakcji, identyfikacje swych mocnych
i słabych stron, jest cennym punktem pojawiającym się w cv.
Bycie liderem także pozwala dawać innym swoją pomoc,
zrozumienie, możliwość kontaktu z osobami, które
odczuwają taki brak, służenia poradą, ukazania form
alternatywnego spędzania czasu wolnego, przekazania normatywnych
wzorców oraz postaw prospołecznych, wzbogacanie i rozwijanie
środowiska sprzyjającego zachowaniom zdrowotnym, ukazanie wolnego od
środków uzależniających stylu życia [14, s. 222-223].
Organizacje pozarządowe pozyskując takich ludzi
mogą odgrywać bardzo ważną rolę w profilaktyce
społecznej wobec dzieci i młodzieży. Jednak bardzo ważnym
elementem jest tutaj współpraca ze szkołami, gdzie liderzy
mogą lansować swe zachowania prozdrowotne, promować zdrowy styl
życia i zaszczepiać tą ideę wśród innych
młodych ludzi.
Pedagoga ulicy jako realizator działań
profilaktycznych. Pedagog ulicy to „zawód”
dość młody i jeszcze „raczkujący” w Polsce. Jak twierdzi Lesław Pytka jest
alternatywą dla zabiegów resocjalizacyjnych i wydaje się niezbędna
w obliczu nasilających się różnorakich zagrożeń
społecznych. Pedagog ulicy to taka osoba, która potrafi
pracować i radzić sobie z „dziećmi ulicy”. Poprzez bliskie
i bezpośrednie kontakty z dziećmi, oraz dzięki wychowawczym,
kulturotwórczym i korygującym działaniom może
wzmacniać pozytywne nastawienia, rozwijać właściwe
aspiracje życiowe dzieci i młodzieży oraz pokazywać
możliwości ich zrealizowania w integracji i
współdziałaniu ze środowiskiem. Główne
zadania realizowane są w trzech płaszczyznach [9, s. 301-302]: bezpośredniego oddziaływania
wychowawczego, socjotechniki wewnątrzgrupowej, lobbingu środowiskowego.
Wychowawca podwórkowy powinien przenikać do
nieformalnej grupy podwórkowej i stawać się jej
przywódcą, a przynajmniej animatorem młodzieżowej
aktywności wykorzystując różnorodne formy i metody pracy
wychowawczej takie jak: organizowanie wycieczek kulturalnych i
turystyczno-krajobrazowych, prowadzenie gier i zabaw na boiskach, basenie,
siłowni, a także organizowanie imprez okolicznościowych,
zajęć socjoterapeutycznych oraz profilaktycznych czy też
organizowanie pogadanek [2, s. 200].
Streetworker pracując w lokalnym środowisku, na
rzecz wsparcia dzieci i młodzieży, powinien respektować kilka
fundamentalnych zasad:
· Powinien
pojawiać się regularnie w wybranych miejscach, w których
spotykają się dzieci i młodzież, po to by
kształtować poczucie stabilności wśród tych
młodych ludzi.
· Należy
także dostosować czas pracy do zwyczajów i nawyków
„dzieci ulicy”.
· Postawić
wyraźne granice, które muszą być czytelne dla dzieci i
młodzieży. Pedagog podwórkowy nie jest kolegą, ale
osobą znaczącą. Pełniona przez niego funkcja musi być
czytelna dla otoczenia.
· Powinien
zachować dyskrecje i poufność w stosunkach z „dziećmi
ulicy”.
· Należy
pamiętać o dobrowolności uczestnictwa każdej ze stron w tej
interakcji.
· Respektować
także trzeba prawa i „granice” jakimi rządzą się miejsca i
okolice, w które wkracza pedagog ulicy.
· Należy
również zachować osobisty dystans w rodzącej się na
ulicy integracji.
Pedagog podwórkowy staje się
łącznikiem pomiędzy środowiskiem a placówką.
Jako animator działalności środowiskowej jest brakującym
ogniwem łączącym społeczność lokalną z
placówką opiekuńczo-wychowawczą. Wspiera on pracę
wychowawców i pedagogów rodzinnych. Dla dziecka stanowi on
przykład „pozytywnego dorosłego” [1, s. 83].
Dzięki swojej bliskości lub integracji z
najbardziej wykluczonymi środowiskami, streetworkerzy stanowią
pierwsze i ostatnie ogniwo edukacji i pomocy społecznej, w chwili gdy
wszystko inne zawiodło, w tym nawet środowisko rodzinne. Streetworking
preferuje nowatorskie podejście zakładające bliskość,
gdzie ludzie, do których kierowane są działania, grają
dominującą rolę – zarówno na początku
(przedstawienie problemu wymagającego rozwiązania), jak i wtedy, gdy
sytuacja się rozwija (towarzyszenie). Jest to relacja oparta na zbudowanym
zaufaniu, kiedy to dana jednostka przerywa milczenie i pozwala ofiarować
sobie wsparcie [8, s. 13]. Bardzo ciężko jednak jest pozyskać zaufanie od ludzi,
których wcześniej zawiedli inni np. rodzice, nauczyciele, czy
też społeczeństwo. Ideą
przewodnią streetworkingu nie jest wyciąganie ludzi z ulicy lub z ich
środowiska życiowego za wszelką cenę, bez ich woli,
zwłaszcza jeśli chodzi o umieszczenie ich w jakiejś nowej
przestrzeni społecznej, gdzie czuliby się gorzej. Niezależnie od
kontekstu: czy chodzi o dziecko, młodego człowieka, czy też
osobę dorosłą, towarzyszenie polega na rozwijaniu w tych
ludziach szacunku do samego siebie oraz budowaniu własnych umiejętności
- niezależnie od stopnia wykluczenia - i na skłanianiu ich do
udziału w życiu społecznym.
Celem
streetworkingu jest:
· szukanie ludzi, do
których kierowany jest streetworking, w czasie i w miejscu, gdzie
można ich spotkać;
· zaoferowanie tym młodym
ludziom długotrwałej dojrzałej relacji opartej na zaufaniu
i udzielanym wsparciu, którą zaakceptują z własnej
woli;
· stosowanie
całościowego podejścia do człowieka, bez ograniczania
się do takich objawów jak przejawy przemocy,
przestępczość czy uzależnienia;
· proponowanie
różnych działań, zarówno na poziomie indywidualnym
jak i grupowym;
· prowadzenie mediacji
między ludźmi, do których kierowany jest streetworking, i ich
środowiskiem, jak również między różnymi
partnerami i instytucjami.
Podsumowanie. Aby profilaktyka wobec dzieci i młodzieży
była skuteczna musi być zorganizowana systemowo. Dopiero wsparcie
wielu osób i instytucji może dać pożądane efekty.
Trzeba pamiętać, że pojedyncza działalność,
akcyjność podejmowanych działań, czy też objęcie
pomocą wyłącznie jednostki, a nie rodziny oraz
społeczność lokalną, może prowadzić do braku
efektywności przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Wszystko
to zależy od dobrej współpracy instytucji i osób
biorących udział w kształtowaniu społeczności lokalnej
oraz dobrej koordynacji i zarządzania. Nie wystarczą tylko
chęci. Potrzebna jest mobilizacja wszystkich osób i
placówek, które mają jakikolwiek wpływ na zahamowanie
szerzenia się zachowań ryzykownych [13, s. 86]. Oprócz chęci do realizacji
potrzebne są również kompetentne osoby. Kompetencje te powinny
dotyczyć przede wszystkim sfery emocjonalnej i społecznej oraz
także poznawczej. Nie jest ważne iloma programami profilaktycznymi
objęte zostaną dzieci i młodzież. Ważne jest jakie
treści będą zawierały, w jakich formach zostanie im to
przekzane, a przede wszystkim przez kogo.
LITERATURA
1.
Bałandynowicz A., Profilaktyka
i środki probacyjne w praktyce resocjalizacyjnej, [w:] Resocjalizacja, tom
2, red. B. Urban, J.M. Stanik, Warszawa 2008.
2.
Bernasiewicz M., Metodyka pracy
wychowawcy podwórkowego wśród „dzieci ulicy”,
[w:] Resocjalizacja – w stronę środowiska otwartego, red. I. Pospiszyl, M.
Konopczyński, Warszawa
2007.
3. Borucka
A., Ostaszewski K., Profilaktyka a obszary i zakres diagnozy w szkole, [w:]
Diagnostyka i profilaktyka w teorii i praktyce pedagogicznej, red. M.
Deptuła, Bydgoszcz 2006.
4.
Dąbrowska-Jabłońska
I., Świetlica środowiskowa, [w:] Formy opieki, wychowania
i wsparcia w zreformowanym systemie pomocy społecznej, red. J. Brągiel,
S. Badora, Opole 2005.
5. Gaś
Z. B., Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja, Warszawa
2003.
6. Hume M.,
Wiśniewski D., Przyczyny współczesnej agresji, „Opieka,
Wychowanie, Terapia” 2000, nr 1, s. 28-30.`
7. Macander
D., Profilaktyka uzależnień w szkole, Warszawa 2012.
8. Międzynarodowy
przewodnik metodologiczny po streetworkingu na świecie, Belgia 2009.
9. Pytka L.,
Pedagogika resocjalizacyjna, Warszawa 2001.
10.
Przewłocka J., Herbst J., Ile w
Polsce jest organizacji i czym się one zajmują? Materiał pobrano z http://civicpedia.ngo.pl [14.09.2011].
11. Szczerbiak
J. Profilaktyka spoeczno-pedagogiczna narkomanii wśród
młodzieży, [w:] W poszukiwaniu optymalnych oddziaływań
pedagogicznych w środowisku lokalnym, red. F. Marek, S. Śliwa,
Opole 2011.
12. Szymańska
J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej profilaktyki, Warszawa
2012.
13. Śliwa
S., Działania profilaktyczne wobec nieletnich zagrożonych
wykluczeniem społecznym. Założenia teoretyczne, [w:]
Profilaktyka i probacja w środowisku lokalnym red. B. Urban, M.
Konopczyński, Kraków 2012. – s. 86.
14. Śliwa
S., Profilaktyka rówieśnicza – dla siebie czy dla innych? [w:] M.
Hanulewicz, D. Widelak, Profilaktyka społeczna w środowisku
otwartym, Konteksty krajowe i zagraniczne¸ Opole 2007.
15. Ustawa o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z
2011 r. Nr 112, poz. 654).
16. Ustawa o
systemie oświaty (Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425 z
późń. zm.).
17.
Ustawa o wspieraniu rodziny i pieczy
zastępczej (Dz. U. z 2011r. Nr 149, poz. 887 z późń.
Рецензент: д. і. н., проф. Стронський Г. Й.